Wilk szary

Canis lupus

Populacja w Polsce: 1886 osobników (dane z 2018 r.)

Środowisko występowania: tereny leśne

Pożywienie: jeleń, sarna, dzik, bóbr, małe ssaki

Gdzie spotkasz na Opolszczyźnie: w Stobrawskim Parku Krajobrazowym

 

 

Wilk Canis lupus często mylony jest z owczarkiem niemieckim, gdyż na pierwszy rzut oka przypomina tego typu psa. Charakteryzuje się jednak równym grzbietem, węższą klatką piersiową oraz długimi, blisko siebie ustawionymi (niczym wciśniętymi w klatkę piersiową) kończynami. Ogon jest puszysty, ciemno zakończony, sięga do stawu skokowego tylnych łap, nigdy nie jest uniesiony wysoko i zakręcony nad grzbietem (jak ma to miejsce u niektórych psów). Głowa jest masywna, z długim pyskiem, skośnie ustawionymi oczami i krótkimi, sterczącymi uszami. Dorosłe wilki zamieszkujące Polskę mają najczęściej umaszczenie płowo-beżowe, z mocno rudym tyłem uszu i głowy oraz z brązowo-czarnym grzbietem, natomiast szczeniaki są ciemno-brunatne i jedynie górna oraz tylna część głowy jest u nich wyraźnie jaśniejsza.

Wilki żyją w grupach rodzinnych, tzw. watahach. Grupę taką tworzy para rodzicielska wraz z potomstwem z obecnego jak i wcześniejszych sezonów rozrodczych. Czasami w skład grupy wchodzi także rodzeństwo, brat lub siostra, jednego z rodziców, natomiast bardzo rzadko odnotowuje się, by do watahy dołączył osobnik niespokrewniony. Przywództwo nad stadem sprawuje samiec i samica alfa co wynika z ich wieku, umiejętności łowieckich, doświadczenia oraz bycia rodzicem dla pozostałych członków grupy. Młode wilki opuszczają grupę rodzinną w wieku od ok. kilkunastu miesięcy do dwóch lat, pokonują często setki kilometrów w celu odnalezienia partnera i nowego terytorium. Do rozpadu pary rodzicielskiej dochodzi głównie na skutek śmierci jednego lub obydwóch osobników, rzadko ze względu na podeszły wiek lub śmiertelną chorobę jednego z partnerów.

Wilcze rodziny w Polsce liczą średnio 4 do 6 osobników. Jest to wystarczająca liczebność grupy by przeprowadzić skuteczne polowanie na dzikie ssaki kopytne, które stanowią średnio 87 % masy zjedzonego przez wilki pokarmu. W wilczym jadłospisie dominuje jeleń, sarna i dzik, jednak w niektórych obszarach wilki polują intensywnie również na bobry. Jedyną bronią wilka są jego zęby. Drapieżny tryb życia naraża wilki na wiele niebezpieczeństw. Polowanie na dużo większą zdobycz, cięższą i szybszą jak jeleń, często kończy się dla tego drapieżnika poważnymi urazami tj. złamaniem kości, zębów, pęknięciem czaszki, uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Wilki dlatego też żyją zdecydowanie krócej niż psy, średnio 5-6 lat (maksymalnie do 10), a szczyt ich sprawności przypada na 3-4 rok ich życia.

Średnia wielkość wilczego terytorium w Polsce wynosi ok. 150-300 km². Wilki przebywają głównie na obszarach rzadko penetrowanych przez człowieka i obfitujących w zwierzynę. Średnia długość dobowej wędrówki watahy wynosi ok. 23 km. W okresie wiosenno-letnim koncentrują swoją aktywność głównie w niewielkim promieniu od nor, legowisk i miejsc odpoczynku, co związane jest z karmieniem i ochroną młodych. Natomiast w okresie jesienno-zimowym wilki użytkują swoje terytorium w sposób rotacyjny, tak by każda jego część była regularnie wykorzystywana jako miejsce pobytu i polowań watahy. Wilki znakują terytorium moczem i odchodami oraz charakterystycznym drapaniem pazurami ziemi (zazwyczaj na skrzyżowaniach leśnych dróg). Natomiast wilcze wycie służy głównie do komunikowania się między osobnikami grupy rodzinnej.

W lutym para rodzicielska przystępuje do rui, szczenięta zaś rodzą się pod koniec kwietnia. Zwykle przychodzą na świat w jednej z wykopanych przez samicę nor lub w legowisku na powierzchni ziemi. Najczęściej samica rodzi 5–6 szczeniąt, jednak do pierwszej zimy średnio dożywa tylko 1–3 młodych wilków. Przez pierwsze tygodnie szczenięta są głuche i ślepe, przebywają pod troskliwą opieką matki karmiącej ich swoim mlekiem. W okresie tym samiec zajmuje się zdobywaniem i dostarczaniem pożywienia dla samicy. Gdy szczenięta podrosną i osiągają większą sprawność, opuszczają norę i spędzają czas pod opieką starszego rodzeństwa. Wtedy też pokarm przynoszą im już wszyscy członkowie rodziny. Jest to intensywny okres nauki poprzez zabawę. Pod czujnym okiem krewniaków uczą się zachowań społecznych, jak i nabywają umiejętności niezbędnych do przeżycia w dorosłym życiu.

Wilk jest określany jako gatunek kluczowy (tzw. keystone species). Jako drapieżnik kształtuje liczebność i strukturę populacji swoich ofiar, głównie roślinożerców (jeleń i sarna). Poprzez płoszenie wpływa także na ich sposób zachowania i przemieszczania. To natomiast ma przełożenie na rolę roślinożerców w odnawianiu się lasu. Drapieżnik ten oddziałuje na cały ekosystem, pomaga zachować bioróżnorodność i zapobiega szerzeniu się chorób. Brak wilków mógłby uruchomić serię efektów kaskadowych, co oznaczałoby zakłócenia w łańcuchach pokarmowych, a nawet zależnościach pomiędzy gatunkami.

Od roku 1998 r. wilki w Polsce objęte są ścisłą ochroną gatunkową, ponadto wymagane jest także wyznaczenie 500-metrowej strefy ochrony wokół nory lęgowej tego gatunku. Wilk został również określony gatunkiem piorytetowym w załączniku II tzw. Dyrektywy Siedliskowej. Z tego względu dla ochrony jego siedlisk tworzy się specjalne obszary ochrony w ramach sieci Natura 2000. Negatywny wpływ na przetrwanie wilków ma ich nielegalne zabijanie, jak i kłusownictwo nakierowane na dzikie zwierzęta kopytne, których przypadkowymi ofiarami są wilki. Zagrażają im również działania prowadzące do fragmentacji i izolacji siedlisk ich występowania oraz utratę ich wilczych ostoi.

 

Czy wiesz, że…?

…wilki są daltonistami – rozpoznają głównie kolor szary, żółty oraz niebieski. W dzień widzą dość słabo, nieostro, lepiej dostrzegają obiekty poruszające się niż nieruchome. Dysponują za to fenomenalnym słuchem i świetnym węchem, które stanowią główne narzędzia pozyskiwania informacji z otoczenia.

…wilki właściwie nie szczekają, jeśli już to jest to bardzo niski, gardłowy dźwięk ostrzegawczy. Porozumiewają się głównie za pomocą skomlenia, popiskiwania lub cichego powarkiwania, natomiast na większy dystans za pomocą wycia, które słyszą nawet z odległości 10 km.

…śmiertelni wrogowie wilków są mikroskopijnej wielkości. Wilcze szczenięta zabijane są przez wirus nosówki oraz parwowirus psi. Jednym z największych zabójców wilków, niezależnie od wieku, jest maleńki pasożyt: świerzbowiec (Sarcoptes scabiei). Drążąc kanaliki w skórze powoduje okropny świąd, zwierzęta zarażone drapią się do krwi, wypada im sierść i pojawiają się sączące rany. Wycieńczony chorobą osobnik nie jest w stanie polować i bez wsparcia grupy rodzinnej skazany jest na śmierć.

^{Autor: Dorota Twardzik}

_{Bibliografia:}

_{1. Cafazzo S., Marshall-Pescini S., Essler J.L., Virányi Z., Kotrschal K., Range F. 2018. In wolves, play behaviour reflects the partners' affiliative and dominance relationship, Animal Behaviour, vol. 141: 137-150 https://doi.org/10.1016/j.anbehav.2018.04.017.}

_{2. Huck, M., Jędrzejewski, W., Borowik, T. et al. 2011. Analyses of least cost paths for determining effects of habitat types on landscape permeability: wolves in Poland. Acta Theriol. vol. 56: 91–101 https://doi.org/10.1007/s13364-010-0006-9}

_{3. Jędrzejewski W., Borowik T., Nowak S. 2010. Wilk Canis lupus Linnaeus, 1758. W: Monitoring gatunków zwierząt. Przewodnik metodyczny. Red. M. Makomaska-Juchiewicz. Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Część pierwsza: 297-318.}

_{4. Jędrzejewski W., Schmidt K., Theuerkauf J., Jędrzejewska B., Okarma H. 2001. Daily movements and territory use by radio-collared wolves (Canis lupus) in Bialowieza Primeval Forest in Poland. Canadian Journal of Zoology, vol. 79(11), s.1993-2004. https://doi.org/10.1139/z01-147}

_{5. Kuijper D. 2019. Las radzi sobie sam.ACADEMIA - magazyn Polskiej Akademii Nauk. vol. 3-4 (59-60) Las: 48-49 https://journals.pan.pl/dlibra}

_{6. Mysłajek R.W., Nowak S., Romański M., Tołkacz K. 2018. Skład pokarmu wilka Canis lupus L. w Wigierskim Parku Narodowym. Leśne Prace Badawcze. vol. 79(2):119-124}

_{7. Nowak S. Mysłajek R.W. 2019. Po sąsiedzku z wilkami. Stowarzyszenie dla Natury „Wilk”. https://www.polskiwilk.org.pl/edukacja/nasze-wydawnictwa}

_{8. Theuerkauf J., Rouys S., Jedrzejewski W. 2003. Selection of den, rendezvous, and resting sites by wolves in the Bialowieza Forest, Poland. Canadian Journal of Zoology, vol. 81(1):163-167}

_{9.  Keystone Species. Nature Education Knowledge 3(10):51, https://www.nature.com/scitable/knowledge/library/keystone-species-15786127/}

_{10. Atlas ssaków Polski. Wilk. 2021. https://www.iop.krakow.pl/Ssaki/gatunek/101}

_{11. Opracowanie raportu dla Komisji Europejskiej z wdrażania dyrektywy siedliskowej w zakresie monitoringu wilka i rysia. http://www.gios.gov.pl/pl/poiis-monitoring-wilka-i-rysia}

_{12. Ogólnopolska inwentaryzacja wilków i rysi w nadleśnictwach i parkach narodowych. Podstawowe wiadomości. https://ibs.bialowieza.pl/projekty/inwentaryzacja/podstawowe-wiadomosci/?fbclid=IwAR3QKCQhGossqaW6z5XTe-vUosAzvbd06P-aF0LqW2Iezwc8isZisXwL6Tc}

_{13. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016 poz. 2183).}