Albinizm lnu austriackiego

Len austriacki (Linum austriacum) należy do rodziny lnowatych Linacecae, która obejmuje ok. 200 gatunków o dużej różnorodności w obrębie rodzaju, występujących w różnych strefach klimatycznych: umiarkowanej i ciepłej na półkuli północnej, w Ameryce  oraz w Europie i Azji. Prawdopodobnie len po raz pierwszy został udomowiony ponad 8000 lat temu na Bliskim Wschodzie [1]. Obecna forma hodowlana to len zwyczajny (Linum usitatissimum), którego przodkiem był dziki len blady (Linum bienne), który ma długie, wyprostowane łodygi w przeciwieństwie do dzikich form i torebek, które na ogół nie pękają.
 

Len austriacki preferuje miejsca dobrze nasłonecznione, suche zbocza i kamieniste gleby. Na Opolszczyźnie występuje , m.in. na murawach kserotermicznych w rezerwacie przyrody „Ligota Dolna”. Jest rośliną wieloletnią, tworzącą zwarte płaty w sprzyjających warunkach. Charakterystyczną cechą, która różni ten gatunek w rodzinie lnowatych to zwisające szypułki kwiatowe. U lnu trwałego szypułki są wzniesione, nawet po przekwitnięciu. Natomiast inne cechy tego gatunku to 1-nerowowe liście i niebieskie kwiaty.

Albinizm traktowany jest jako zaburzenie genetyczne, które pojawia się u roślin i zwierząt. U roślin najczęściej formy albinotyczne nie posiadają pigmentu tj. chlorofilu w chloroplaście, który umożliwia im fotosyntezę [2]. Są jednak przypadki, kiedy albinizm jest oczekiwany np. w ogrodnictwie, jeżeli dotyczy koloru kwiatostanów, ponieważ umożliwia uzyskanie odmian o określonej barwie kwiatów. Hodowca roślin w wyniku selekcji nasion z danych roślin, krzyżuje konkretne osobniki, aż uzyska oczekiwany kolor kwiatów. Wynika to z zastosowania w uproszczeniu podstawowej wiedzy z zakresu pierwszego prawa Mendla dotyczącej czystości gamet, czyli modelu dziedziczenia m.in. określonych cech takich jak: kolor kwiatu, wysokość roślin oraz kształtu nasion.
 

_{Forma albinotyczna lnu austriackiego, autor: Irena Kania-Surowiec}
 

W przyrodzie zazwyczaj takie zjawisko powstaje jako efekt stresu u rośliny w wyniku działania określonych czynników abiotycznych (nadmiar lub brak określonych substancji pokarmowych w glebie) lub spontanicznie niezależnie od środowiska. Z obserwacji terenowych wynika, że białe kwiaty u roślin, które posiadają inną barwę kwiatów oryginalnie występują bardzo rzadko. Skalę zjawiska jest trudno oszacować, może to być jeden osobnik albinotyczny na kilka tysięcy osobników o normalnym kolorze kwiatów [3].

W rezerwacie przyrody „Ligota Dolna”, płat lnu austriackiego porasta wapienną wychodnię skalną najbardziej wysuniętą na zachód, a jego liczebność jest znacząca w skali regionu. Równocześnie gatunek ten rozszerza swój zasięg występowania w rezerwacie z roku na rok, zasiedlając sąsiednie wychodnie.  W tym roku podczas kontroli muraw kserotermicznych oraz roślinności naskalnej zaobserwowano, że w populacji lnu austriackiego pojawiły się osobniki albinotyczne, o charakterystycznym tylko białym kwiatostanie. Inne części rośliny posiadały typowy kolor. Na przestrzeni paru lat nie obserwowano takiego zjawisk w tej populacji. Formy albinotyczne występowały, tuż obok roślin z niebieskimi kwiatostanami. Procentowo osobniki te nie stanowiły więcej niż ok 1%-2% całej populacji i rozmieszczone były losowo w różnych częściach zwartego płatu ww. gatunku. Kondycja populacji była stabilna i nie zaobserwowano żadnych zmian chorobowych na liściach oraz kwiatostanie, które by wskazywały na osłabienie tego gatunku wynikające z niedoborów składników odżywczych. Zjawisko te wskazuje na spontaniczną mutację w tym miejscu.

_{Autor Irena Kania-Surowiec}

_{Bibliografia:}

_{1. Helbaek H (1959). Domestication of food plants in the Old World. Science 130: 365–37.}

_{2. Szweykowska A., Szweykowski J. (2003), Botanika tom 1. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.}

_{3. Śliwiński M., Jakubska-Busse A., Zielona Planeta 2 (89) / 2010, Albinotyczne kwiaty i formy roślin.}

_{4.Kaczmarek R., Wszechświat 2010 007_009, Jak to z lnem było, (https://ptpk.org/archiwum/pdf_2010/wszechswiat_2010_007_009.pdf}

_{4. Munker B. Kwiaty polne i leśne (1998), Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa}

_{5.Yong –Bi Fu (2009)  Phylogenetic network of Linum species as revealed by non-coding chloroplast DNA sequences, Genetic Resources and Crop Evolution 57(5): 667-677}

_{6. https://pl.khanacademy.org/science/high-school-biology/hs-classical-genetics/hs-introduction-to-heredity/a/mendel-and-his-peas}

_{7. Gill KS (1987) Linseed. Indian Council of Agricultural Research, New Dehli, p. 38}