Śnieżyca wiosenna

Leucoium vernum

Środowisko występowania: lasy łęgowe, kwaśne i wilgotne łąki,

Gdzie spotkasz na Opolszczyźnie: rezerwat przyrody Śnieżyca, obszar Natura 2000 Przyłęk nad Białą Głuchołaską, Obszar Chronionego Krajobrazu Lasy Stobrawsko-Turawskie

Status i ochrona prawna: gatunek podlegający częściowej ochronie w Polsce. W Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych ma status NT – bliski zagrożenia. Natomiast na Czerwonej liście województwa opolskiego ma status VU – narażony.

Śnieżyca wiosenna występuje w środkowej i południowej Europie, oprócz rejonu śródziemnomorskiego. W Polsce rośnie głównie w Sudetach i Karpatach. Poza terenami górskimi można ją spotkać tylko na Nizinie Śląskiej i w Wielkopolsce. W pobliżu Poznania w rezerwacie przyrody Śnieżycowy Jar występuje jej północny zasięg występowania. Lubi gleby brunatne i mady próchniczne o odczynie kwaśnym do zasadowego.

Jest to niska roślina o wysokości do 30 cm. Wyglądem przypomina śnieżyczkę przebiśnieg (Galanthus nivalis) (obie rośliny pochodzą z tej samej rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae)), jednak różnica występuje w budowie kwiatów. Śnieżyca ma najczęściej 2-3 równowąskie liście, a na końcu łodygi znajduje się jeden, rzadziej dwa białe, dzwonkowate kwiaty. Dodatkową cechą odróżniającą te 2 gatunki, jest żółty wzorek poprowadzony przez wszystkie płatki śnieżycy. Oba gatunki rozmnażają się albo poprzez owoce powstałe z zapylonych kwiatów albo wegetatywnie przez cebule. Nasiona są rozsiewane przez mrówki, zjawisko to nosi nazwę myrmekochorii.

Śnieżyca jest geofitem. A co to znaczy, czym się charakteryzują geofity?

Są to rośliny, które rosną zazwyczaj w buczynach lub grądach, czyli lasach bardzo gęstych i ciemnych latem, ze względu na gęstą, nieprzepuszczającą światła słonecznego koronę drzew. Rośliny potrzebują do przeprowadzenia fotosyntezy światła słonecznego, a w tych lasach, w sezonie wegetacyjnym, jest go mało. Jednak znalazły sposób aby móc przetrwać w takich trudnych warunkach. Wczesną wiosną wypuszczają liście i kwiaty zanim buki, graby czy dęby rozwiną liście i gdy jeszcze dużo słońca dochodzi do dna lasu. Szybko zakwitają, wydają owoce, a późną wiosną i latem gdy już są na drzewach liście to ich pędy nadziemne zamierają. Dlatego w buczynach i grądach bardzo wczesną wiosną kwitnie tak dużo roślin, latem jest ich znacznie mniej. Magazynują substancje odżywcze w cebulach, kłączach lub bulwach pod ziemią i w ten sposób mogą przetrwać do następnej wiosny. Takimi przykładami geofitów mogą również być przylaszczki (Hepatica nobilis), zawilce gajowe (Anemone nemorosa), konwalie majowe (Convallaria majalis), śnieżyczka przebiśnieg (Galanthus nivalis) czy z naszych domowych ogrodów takie rośliny jak tulipany (Tulipa), krokusy (Crocus) czy hiacynty (Hyacinthus).

Śnieżyca jest jednym ze zwiastunów wiosny. Kwitnie już w lutym, w marcu, a nawet do kwietnia. Przez to, że posiada cebule, łatwo się rozmnaża i często rośnie w dużych grupach.

Jest rośliną trującą. Zawiera dwa alkaloidy: leukoinę i galantaminę. Spożycie jej może powodować mdłości, wymioty, biegunkę oraz zaburzenia rytmu serca. W niewielkich ilościach może być stosowana jako roślina lecznicza w zwalczaniu otępienia starczego i w chorobie Alzheimera – poprawia pamięć. Pomimo zawierania trujących substancji jest przysmakiem dla jeleni i saren.

Ze względu na atrakcyjny wygląd powstała odmiana ogrodowa, którą z powodzeniem można uprawiać w ogródkach przydomowych. Wymaga żyznego i wilgotnego stanowiska, najlepiej pod okapem innych wyższych roślin.

Ciekawostkę stanowi pochodzenie nazwy łacińskiej leucoium. Powstało z połączenia dwóch greckich słów λευκό (wym. leuko) czyli biały oraz Ίοv (wym. ijon) czyli fiołek.

W województwie opolskim śnieżyca wiosenna występuje m.in. w rezerwacie przyrody Śnieżyca, gdzie od 2020 r. jest wykonywany co roku jej monitoring. Wyznacza się za pomocą odbiornika GPS występowanie płatu centralnego i punkty występowania skupisk śnieżycy (o charakterze wyspowym) oraz zlicza się ilość osobników kwitnących i wegetatywnych na poletkach badawczych o powierzchni ok. 1 m². W tym roku został wykonany monitoring 5 marca a populacja wynosi ok. 149 000 osobników. Można stwierdzić, że przez ostatnie 5 lat stopniowo powiększa się populacja śnieżycy. Jest też coraz więcej skupisk wyspowych w kierunku północnym.

Autor tekstu Katarzyna Piekielska

Bibliografia:

Witkowska-Żuk, L. 2013. Rośliny Leśne. Multico. Oficyna Wydawnicza sp. z o.o.

Kazmierczakowa, R., i in. 2016. Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych." Institute of Nature Conservation, PAS, Kraków.

Nowak, A., Nowak, S., & Spałek, K. 2008. Red list of vascular plants of Opole Province. Nature Journal, 41, 141-158.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. poz. 1409).

https://zielonyogrodek.pl/katalog-roslin/cebulowe/9036-sniezyca-wiosenna#ciekawostki - dostęp 3.02.2025 r.

http://natura2000.fwie.pl/index.php/dj-catalog2/flora-i-fauna/117-sniezyca-wiosenna - dostęp 3.02.2025