Góra Świętej Anny PLH160002
Nazwa i kod obszaru: Góra Św. Anny PLH160002
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk
Obszar mający znaczenie dla Wspólnoty od 2008 r.
Powierzchnia: 5062,95 ha
Położenie administracyjne: powiat strzelecki – gminy Leśnica, Strzelce Opolskie, Ujazd; powiat krapkowicki – Zdzieszowice.
Informacje ogólne
Obszar obejmuje wyniesienie Garbu Chełmu, które otoczone jest z trzech stron terenami nizinnymi i stanowi wyraźną kulminację w krajobrazie. Garb rozczłonkowany jest na szereg wyniesień oddzielonych suchymi dolinkami i obszarami zrównań. W wierzchołkowej jego części, w obrębie wychodni skał węglanowych występuje rzeźba krasowa, z lejami, misami i studniami krasowymi, wywierzyskami, wychodniami skalnymi, niewielkimi wnękami i grotami. Kulminację garbu stanowi nek wulkaniczny na Górze Św. Anny (404 m n.p.m.). Wśród obszarów o najwyższych walorach przyrodniczych dominującymi formami pokrycia terenu są lasy, w większości reprezentujące 3 fitosocjologiczne odmiany buczyn oraz grądy. Mniejszy udział osiągają murawy kserotermiczne. Znajdują się tutaj także wychodnie skał węglanowych oraz źródliska. Spośród form intensywniejszego zagospodarowania przestrzeni dominują grunty orne, tworzące z ekosystemami o dużej naturalności mozaikę krajobrazową.
Przedmioty ochrony
Siedliska przyrodnicze: 6110 Skały wapienne i neutrofilne z roślinnością pionierską (Alysso-Sedion), 6210 Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea i ciepłolubne murawy z Asplenion septentrionalis Festucion pallentis), 8210 Wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis, 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo-Fagion), 9130 Żyzne buczyny (Dentario glandulosae-Fagenion, Galio odorati-Fagenion), 9150 Ciepłolubne buczyny storczykowe (Caphalanthero-Fagenion), 9170 Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum i Tilio-Carpinetum), 9180 Jaworzyny i lasy klonowo-lipowe na stromych stokach i zboczach (Tilio platyphyllis-Acerion pseudoplatani), 91E0 Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragis, Poputum albae, Alnenion glutinoso-incanae, olsy źródliskowe)
Opis przedmiotów ochrony
Siedliska leśne stanowią pod względem powierzchni najliczniej reprezentowane zbiorowiska na terenie obszaru Góra św. Anny. Dominuje tutaj zbiorowisko kwaśnej oraz żyznej buczyny. Aktualny stan tych siedlisk w obszarze jest stosunkowo dobry. Wiąże się to z zabezpieczeniem znacznych fragmentów drzewostanów w rezerwatach przyrody oraz ograniczoną ingerencją gospodarki leśnej w ostatnich dziesięcioleciach. Spory procent powierzchni siedlisk obszaru zajmują także grądy. Stosunkowo dobrze zachowane fragmenty lasów grądowych porastają głęboko wyerodowane wąwozy bezpośrednio sąsiadujące z polami ornymi w rejonie Leśnicy i Lichyn.
Szczególną uwagę należy jednak zwrócić na niepozorne pod względem zajmowanej powierzchni siedlisko ciepłolubnej buczyny storczykowej. W granicach obszaru zanotowano występowanie niewielkich płatów tego zbiorowiska na południowo-zachodnich i południowych stokach wzniesienia Biesiec. Płat ten podlega dynamicznym zmianom związanym z otwarciem wnętrza drzewostanu w związku z budową autostrady A4. W runie występuje tu m.in. kruszczyk szerokolistny, buławnik wielkokwiatowy, żłobik koralowy oraz miodownik melisowaty. Buczyna storczykowa należy do wyjątkowych i bardzo ważnych dla zachowania różnorodności szaty roślinnej obszaru.
Niewielką powierzchnię obszaru zajmują łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, jednak mimo to zasługują na szczególną ochronę. Wynika to ze stosunkowo dobrego stanu siedliska oraz jego występowania w strefie granicy zasięgu. Siedlisko to posiada cechy "podgórskie" o czym świadczy np. duży udział olszy szarej w drzewostanie.
Ciekawym siedliskiem w obszarze jest zbiorowisko 6210 murawy kserotermiczne reprezentowane przede wszystkim przez kwietne murawy kserotermiczne wykształcające się na wierzchowinach wychodni skalnych, stokach wzgórz o południowej wystawie oraz suchych nieużytkach w rejonie Ligoty Dolnej i Góry Świętej Anny. Płaty tych muraw zajmują mniej strome stoki oraz całkiem płaskie odlesione obszary na rędzinowych, płytkich glebach, często z dużym udziałem frakcji lessowej. Występuje tu szereg gatunków murawowych tj. kłosownica pierzasta, szałwia łąkowa i okręgowa, marzanka pagórkowa, turzyca sina, lebiodka pospolita, czyściec prosty, czyścica storzyszek i ciemiężyk białokwiatowy. Część płatów, z pewnością na skutek naturalnej sukcesji oraz małej powierzchni, nawiązuje do zbiorowisk ciepłolubnych okrajków.
Zinwentaryzowane tutaj siedlisko 8210 wapienne ściany skalne ze zbiorowiskami Potentilletalia caulescentis występuje m.in. na niewielkich skałkach Ligockiej Góry Kamiennej. W szczelinach wapiennych ścian i załomach ze znikomą warstwą gleby dominuje zanokcica murowa i zanokcica skalna. Na wapiennych wychodniach występuje również zespół skalnicy trójpalczastej i wiechliny spłaszczonej, pionierskie murawy z udziałem sukulentów i niepozornych terofitów. Są to zbiorowiska o zasięgu południowoeuropejskim, znane jedynie z południowo-zachodniej Polski. Siedlisko 8210 zostało zinwentaryzowane także w rejonie miejscowości Góra Św. Anny. Co ciekawe stanowisko to ma charakter kresowy i stąd jego skład gatunkowy jest stosunkowo ubogi.
Skały wapienne i neutrofilne z roślinnością pionierską (Alysso-Sedion) zajmują niewielką powierzchnię obszaru. Siedlisko to ma dobrze wykształconą strukturę i zachowuje typowe dla siebie funkcje. Stanowiska na terenie Góry Św. Anny mają istotne znaczenie biogeograficzne. Są izolowanymi płatami pomiędzy stanowiskami na Dolnym i Górnym Śląsku, dokładnie na szlaku migracji gatunków śródziemnomorskich przez Bramę Morawską do Polski.
Dla ciekawych:
….w okresie triasu, obecny obszar Góra Św. Anny, zajmowany był przez ciepłe i płytkie morze Germańskie. Docierające do dna morza światło słoneczne oraz ciepłota jego wód umożliwiła bujny rozwój życia, a ich ślad znajdujemy w skałach wapiennych. Na obszarze Góry Św. Anny odnaleziono skamieniałości fauny morskiej: okazy gąbek, jeżowców, inoceramów, ramienionogów i amonitów….
….kwaśną buczynę niżową charakteryzuje całkowita dominacja buka, mała różnorodność florystyczna, niemal zupełnym brak podszytu oraz ubogie runo, w którym przeważają trawy i kosmatki. Dobrze wykształcone płaty tego zespołu odnotowano w rezerwatach przyrody "Grafik", "Boże Oko" oraz ich sąsiedztwie, a także pomiędzy Ligotą Dolną i Ligotą Górną. Drugim pod względem zajmowanej powierzchni siedliskiem w obszarze jest żyzna buczyna. W przeciwieństwie do kwaśnej buczyny charakteryzuje ją bardziej kwietne i bogate runo. Siedlisko żyznej buczyny występuje dość często w zachodnim kompleksie leśnym pomiędzy Ligotą Górną, a Żyrową.