Grądy Odrzańskie PLB020002

Specjalny Obszar Ochrony Ptaków od 2004 roku.
Powierzchnia: 20905,97 ha
Położenie administracyjne: woj. opolskie: powiat opolski – gmina Dąbrowa, gmina Dobrzeń Wielki, gmina Popielów; powiat brzeski – gmina Lewin Brzeski, gmina Skarbimierz, miasto Brzeg, gmina Lubsza; woj. dolnośląskie: powiat oławski – gmina Oława, miasto Oława, gmina Jelcz Laskowice, powiat wrocławski – gmina Siechnice, gmina Czernica, miasto Wrocław

 

 

Informacje ogólne

Obszar specjalnej ochrony ptaków Grądy Odrzańskie leży w regionie biogeograficznym kontynentalnym w Środkowej Europie. Zlokalizowany jest głównie na terenach leśnych i użytkowanych rolniczo. Rozciąga się wzdłuż doliny Odry, na 70-cio kilometrowym odcinku między Narokiem a Wrocławiem. Zasięg granic obszaru obejmuje częściowo tereny województwa opolskiego i dolnośląskiego. Południowo-wschodnia część ostoi leżąca w województwie opolskim rozciąga się węższym pasem na terenie dwóch powiatów: opolskiego i brzeskiego. Najbardziej wysunięta na południe cześć ostoi leży w powiecie opolskim, na terenie południowej części gmin: Popielów i Dobrzeń Wielki, oraz północnych obrzeżach gminy Dąbrowa. Na obszarze powiatu brzeskiego ostoja położona jest w zasięgu terytorialnym gminy Lubsza, obrębu wiejskiego gminy Lewin Brzeski, gminy Brzeg i Skarbimierz. Pozostała część obszaru położona w województwie dolnośląskim rozciąga się na terenie powiatu oławskiego, wrocławskiego i miasta Wrocław. W powiecie oławskim ostoja leży w południowym zasięgu gminy miejsko-wiejskiej Jelcz-Laskowice, oraz w północnej części gminy wiejskiej i miejskiej Oława. Na terenie powiatu wrocławskiego ostoja położona jest w północno-wschodniej części gminy miejsko-wiejskiej Siechnice oraz wzdłuż południowej granicy gminy Czernica. Najbardziej wysunięty na północ fragment obszaru wkracza na teren powiatu i gminy Wrocław. Obszar położony jest na terenie depresji śląsko – opolskiej, północna część obszaru leży w obrębie monokliny przedsudeckiej. Od zachodu graniczy ze strefą uskoków trzeciorzędowych środkowej Odry. Z kolei od południa wkracza w zasięg wychodni podłoża przedtrzeciorzędowego. Obszar ostoi położony jest w zasięgu I-rzędowej zlewni rzeki Odry, oraz w II-rzędowej zlewni Odry i Nysy Kłodzkiej, rzekami III-rzędowej zlewni są Odra i Nysa Kłodzka, Widawa i Stobrawa. Większymi dopływami Odry płynącymi na obszarze ostoi są następujące rzeki: Oława, Smortawa, Dopływ z Kotowic, Kanał Zakrzowski, Krzywula, Piskorna, Żydówka, Brzezina, Bystrzycki Kanał, Młynówka Jelecka, Otocznica, Polderowski. Na terenie ostoi występuje wiele mniejszych cieków oraz rowów melioracyjnych tworzących dość gęstą sieć.

 

Przedmioty ochrony

Gatunki ptaków: A039 Gęś zbożowa Anser fabalis (populacja przelotna), A238 Dzięcioł średni Dendrocopos medius (populacja osiadła), A234 Dzięcioł zielonosiwy Picus canus (populacja osiadła), A321 Muchołówka białoszyja Ficedula albicollis (populacja lęgowa), A073 Kania czarna Milvus migrans (populacja lęgowa), A074 Kania ruda Milvus milvus (populacja lęgowa)

 

Opis przedmiotów ochrony w obszarze

Do jednych z najciekawszych gatunków ptaków bytujących w obszarze należą kania ruda i czarna, które związane są na ogół z dolinami rzecznymi. Ptaki te zaliczane są do tzw. grupy ptaków szponiastych, czyli polujących na inne organizmy, w tym przypadku głównie ryby, płazy, niewielkie ssaki i ptaki. Kolejnym ciekawym gatunkiem występującym w obszarze jest muchołówka białoszyja, która jest blisko spokrewniona z innym gatunkiem rodzimej muchołówki tj. żałobną. Samice muchołówek białoszyich są szaro-białe. Natomiast samce tych ptaków posiadają kontrastowe biało czarne ubarwienie, co jest nieczęstym zjawiskiem w awifaunie Polski. Na szczególną uwagę zasługuje występowanie w obszarze dzięcioła średniego i zielonosiwego. Dzięcioł średni należy do tzw. grupy dzięciołów pstrych, które także odznaczają się kontrastowym biało czarnym ubarwieniem. Jedynym elementem posiadającym inną barwę jest czubek głowy (tzw. czapeczka) oraz podogonie, które mają kolor czerwony. Dzięcioł średni jest gatunkiem charakterystycznym dla starych dąbrów w przeciwieństwie do dzięcioła zielonosiwego, który zasiedla głównie nadrzeczne łęgi. Dzięcioł zielonosiwy charakteryzuje się bardzo ciekawym głosem godowym, który dla osób nieznających gatunku przypomina melodyjne gwizdy. Gęś zbożową zalicza się do gatunków wędrownych, które spotkać można w obszarze wiosną i jesienią kiedy to migruje na miejsca rozrodu (Północna Rosja) lub zimowego spoczynku (południe i zachód Europy). Coraz częściej gęś zbożową można spotkać także w zimie, co może być spowodowane ociepleniem się klimatu w środkowej części kontynentu. W granicach obszaru występują też inne rzadkie gatunki ptaków np. bielik, bociana czarny, perkoz rdzawoszyi czy żuraw.

 

Dla ciekawych:

...określenie m.in. kani rudej i czarnej jako ptaków drapieżnych jest stwierdzeniem wysoce nieprecyzyjnym, ponieważ większość ptaków można by zaliczyć do tej grupy: przykładowo sikory czy dzięcioły również żywią się innymi zwierzętami (owady). Najdokładniejszym określeniem ptaków aktywnie polujących na inne zwierzęta przy użyciu szpon jest mówienie o nich ptaki szponiaste.

...kania czarna jest jednym z najszerzej rozsiedlonych i najliczniejszych ptaków szponiastych na naszej planecie. Niestety, w Europie gatunek ten jest bardzo nieliczny i ciągle zmniejsza areał swojego występowania.